“Deep Democracy is een gefaciliteerde vorm van bewustwording van mensen in groep.” Dat zei ik vandaag en klonk als een wijze quote tijdens de Level 2-training die ik begeleid. Het houdt de essentie in van wat Myrna Lewis in de wereld wilde zetten toen ze ondertussen 30 jaar geleden de Lewismethode voor Deep Democracy vormgaf. Vandaag groeit het werk in de hele wereld en ook in België. De interesse voor het werk vertaalt zich in het aantal deelnemers aan leveltrainingen en aanvragen voor interviews. En af en toe krijg je dan een interessante vraag die je zelf aan het denken zet en waarbij je in je antwoord plots een aantal puzzelstukken samen ziet komen. Dat gebeurde onlangs in een interview met Psychologies Magazine door Hade Wouters. Zij stelde me de vraag wat Deep Democracy zo radicaal anders maakt. En die vraag putte ze uit haar eigen ervaring tijdens de leveltrainingen en meer bepaald de Level 4-training die haar meer dan de vele opleidingen die ze volgde inzicht en wijze levenslessen bracht. Ook vandaag weer zei een deelnemer me: “Dit is zoveel beter dan therapie. Ik heb op een halve dag zoveel over mezelf geleerd. Ik kan alweer naar huis eigenlijk.”
Het is precies ook dit wat mij beroert in Deep Democracy: de wijsheid van de groep die zoveel te bieden heeft in het leren van individuen, organisaties en de wereld. De groep met al zijn verschillen en anders zijn biedt een rijke spiegel om jezelf in te zien en andere mogelijkheden te verkennen. De tools van Deep Democracy helpen dit leerproces te faciliteren met lef en liefde. Het is op zijn minst een ongewone en eerder een radicaal andere manier van kijken en handelen. Ik vertel er je meer over in vier beschouwingen.
1. Deep Democracy werkt met de hele mens! Een mens stopt niet bij zijn hoofd. Het lijkt op sommige werkplekken, in scholen,… of we alleen maar een hoofd zijn. Een hoofd vol kennis, een brein dat op zichzelf werkt. We vergeten dat de mens een heel lichaam is, dat de mens onderdeel in van de natuur. Het is niet wij en de natuur maar wij in de natuur. Het is niet mijn brein en mijn darmen, maar mijn brein in mijn darmen. Alles staat met alles in connectie. Op een manier die de nieuwe wetenschappen, de kwantumkijk ons haarfijn laten zien. Het zijn geen oorzakelijke en lineaire verbanden maar het gaat om interconnectiviteit, fractale patronen die voor verrassende en vernieuwende uitkomsten zorgen. We kunnen het niet plannen, het emergeert. En precies dat doen we met Deep Democracyprocessen in groepen. We werken met de hele mens: de ratio, de emoties, het lichaamsbewustzijn, de dromen, de verbeelding. Dat alles mag er zijn en draagt bij aan het creatieve proces dat dan ontstaat. Bewustwording is te vergelijken met het ontstaan van een vlinder. Een vlinder is geen rups waar je vleugels aanhangt, het is niet mechanistisch. Een vlinder ontstaat na verpopping en de vlinder die uit de pop komt heeft in wezen niets van de rups (ze kan heel anders zijn in kleur en is alleszins in vorm). Een vlinder ontstaat. Net zo gaat het in Deep Democracy. En daar geniet ik bijzonder van. Het is meer magie dan chemie!
2. Ik las ter voorbereiding van een keynote die ik gaf in The Neverending Park wat ideeën na uit het werk van Hannah Arendt. Ze vertelt over een onderscheid tussen arbeid, werk en handelen. Arbeid gaat voor haar over routineuze dagelijkse zaken die we doen om in ons levensonderhoud te voorzien. Een voorbeeld is het huishouden. Het draagt bij aan de eindeloze levenscyclus, een natuurlijk proces. Werk gaat dan over wat we produceren, creëren en waar we geld mee verdienen. Werken is de aarde be-werken, het is meer cultuur. Handelen is voor Hannah Arendt de essentie van mens-zijn. Onder handelen verstaat zij het publieke spreken, een activiteit ‘tussen’ mensen. Het gaat om inter-esse opbrengen voor je medemens. In de dialoog kan je van inzicht veranderen als je naar de ander luistert. Je leert over jezelf wie je bent en waar je staat net in interactie met de ander. Elk geeft zijn eigen unieke standpunt. De wereld is meerstemmig. Ik ben benieuwd wat zij ervan zou denken als ik zou zeggen: Deep Democracy is handelen. Zo voel ik het immers: we faciliteren dynamische dialogen waar we de minderheidsstemmen en het verschil ruim baan geven. Waar we mensen uitnodigen om in de dialoog met de ander te ontdekken wat waar is voor hen, wat juist is om te doen en hoe we het goede in onszelf en de ander kunnen zien. Voor mij is het een privilege om van dit ‘handelen’ mijn ‘werk’ te kunnen maken.
3. Wat ook ongewoon is en radicaal anders is dat Deep Democracy het verschil exploreert niet vanuit de oproep tot inleving in, maar door juist waarachtig in je eigen standpunt te gaan staan. We zoeken de spanning en het conflict actief op door te gaan werken met de polariteiten. Door te gaan aanvallen i.p.v. te verdedigen, door pijlen te gooien i.p.v. te zalven. En het is net in dit conflict dat de kans op een nieuw samenvloeien ontstaat. Het woord conflict verwijst naar confligere, samenvloeien van twee rivieren. Als dit gebeurt in de natuur zal je zien dat er een nieuwe kleur van het water ontstaat, geen van twee rivieren is nog dezelfde. Het zelfde gebeurt in onze Deep Democracyprocessen: je komt er anders uit dan wie je was, je hebt iets geleerd over jezelf en de wereld. En net in dat leren ontstaat een nieuwe verbinding. Er kunnen dan gezamenlijke oplossingen of besluiten genomen worden die niemand tevoren kon verzinnen of bedenken, die creatief en innovatief zijn, die een vorm van kwantumverandering inhouden. Die belofte kan echter alleen maar waar gemaakt worden als we echt in het conflict durven gaan. En net dat is erg ongewoon. We zijn over het algemeen niet zo dol op conflict. Het maakt ons angstig en onzeker. We lopen er liever van weg. Wat Deep democracy ons schenkt zijn tools om conflictweerbaar te worden. Ik werk momenteel aan een boek om deze tools ook voor kinderen en jongeren toegankelijk te maken. Zij zullen het zo nodig hebben in een samenleving die er over 10 jaar helemaal anders zal uitzien dan nu.
4. Deep Democracy bevindt zich op een bijzonder snijvlak van groepswerk en therapie, zo zou je kunnen stellen. Het is geen groepstherapie en het is geen therapeutisch groepswerk. We gaan met elkaar in een groepsproces op zoek naar meer bewustwording. En dat kan een therapeutisch, helend effect hebben. Naast de Lewismethode voor Deep Democracy is er ook de procesgeoriënteerde psychologie, ook wel het processwork van Mindell genoemd. Vaak krijg ik de vraag hoe de Lewismethode zich hiertoe verhoudt. Ik geef hier mijn antwoord, hopend dat het niet overkomt als een oordeel maar een poging om onderscheid te maken.
Therapie (en ik maak even abstractie van de vele stromingen en spreek hier zeker een veralgemening uit) biedt cliënten een interpretatie aan. De therapeut merkt iets op, benoemt het en geeft het terug (al dan niet voorzien van advies). Zo kan een cliënt bewuster worden. In de Lewismethode van Deep Democracy proberen we de bewustwording in de groep te vergroten zodat de groep en het individu in de groep zelf kan gaan benoemen wat het probleem is en ook wat mogelijke oplossingen zijn. We gaan er radicaal vanuit dat de wijsheid al in de persoon of in de groep zit en dat het facilitatiewerk ervoor kan zorgen dat die wijsheid meer in het bewuste van een groep komt. We gaan uit van empowerment van de persoon zelf in plaats van de persoon afhankelijk te maken van een ‘wetende’ therapeut. Waar Lewis Deep Democracy dan verschilt van proceswerk is dat Myrna en Greg Lewis, toen ze het werk van Mindell vertaalden naar de werkvloer (en later de school, het gezin), zich er erg bewust van waren dat de mensen die het werk zouden gaan doen, geen therapeutische bekwaamheid hadden en op hun pad naar bewustwording soms helemaal niet zo vergevorderd waren als hun collega’s in de school/opleiding van Mindell waar zij het werk leerden. Vanuit deze bezorgdheid hebben de Lewis heel hanteerbare tools gecreëerd die navolgbaar zijn en hun effect hebben ook als je niet zo ver geschoold bent. In processwork is de facilitator diegene die de zaken al weet te benoemen nog voor ze zichtbaar of genoemd zijn. Dit benoemen pusht mensen ook ‘over the edge’. De tools van Lewis Deep Democracy zorgen ervoor dat er meer veiligheid komt in het energieveld. Het inchecken, het akkoord vragen bij het onder de waterlijn gaan, kissing over the edge, etc.. zijn toevoegingen die er in processwork vaak niet zijn. Toch in wat ik al ervaarde. Bewuste mensen die goed voor zichzelf kunnen zorgen kunnen dit wel aan. Maar als we op scholen, in gezinnen en op werkvloeren komen of we werken met mensen in minderheidsposities en mensen met trauma dan hebben we die veiligheid nodig. Dan kunnen we mensen niet achterlaten na een proces waar ze nog steeds een rol dragen die groter is dan wat zij kunnen dragen. De Lewismethode vertraagt het proces en vermindert de enorme krachten die in een energieveld kunnen ontstaan door ze te containen in procedures. We volgen het ritme van de groep en wat de groep aankan en aan wil gaan. Natuurlijk is nog steeds de kunde en de kunst van Deep Democracy een verschil. Je kan kundig de tools toepassen, maar de echte kunst ontstaat maar als je er creatief mee kan omspringen. Wil je daar meer over weten of het zelf leren? Altijd welkom bij HUMMUS – The Art of Deep Democracy!
Fanny Matheusen, 18/2/2020
Met dank aan:
– Hade van Psychologies Magazine voor de vraag
– De zeven zebra’s voor de bijzondere 3-daagse Level -training
– Myrna voor de boeiende supervisie
– De 16 leergierigen van de level 2 vandaag